Ze staat met haar rug tegen de etalage van de Kruidvat. Midden in het centrum van Arnhem. Ze rookt een sigaret terwijl ze met haar rechterduim door de updates op haar smartphone scrollt. Ze gaat zo op in haar telefoon dat ze de mensen om haar heen niet zit. Ik kan dus gemakkelijk dichterbij komen.
Op aanraden van Ritzo heb ik donkere kleding aangetrokken. Ik duw mijn ellebogen tegen mijn lichaam aan, terwijl mijn camera al op borsthoogte zweeft. Als ik ongeveer anderhalve meter voor haar sta, hef ik mijn camera nog een klein stukje op. Ik focus op haar ogen en druk af. Klik! Caught in the app. Mijn eerste poging om het werk van fotograaf Ritzo ten Cate na te maken.
Gevangen in je smartphone
Het is een doordeweekse dinsdag. De laatste van oktober. Samen met zo’n 20 anderen ben ik te gast in Arnhem. Ritzo ten Cate is naar de Gelderse hoofdstad gekomen om tijdens Media Villa te praten over de smartphone-verslaving waar steeds meer mensen aan lijken te lijden. Vertellen is goed, maar ervaren is beter. Daarom neemt Ritzo ons ’s middags mee op sleeptouw door het centrum van Arnhem. We mogen zelf #caughtintheapp-foto’s gaan maken.
Anderhalf jaar geleden begon Ritzo met het project. Hij merkte dat hij verslaafd was geraakt aan de meldingen die de hele dag op zijn smartphone binnen bleven komen, maar ook dat hij niet de enige was. Zwervend door de straten van zijn woonplaats Groningen, zag hij steeds meer mensen die gevangen leken te zijn in hun telefoon. Fysiek waren ze er nog, maar geestelijk waren ze op een andere plek. Hun omgeving en zelfs hun eigen kind leken even compleet vergeten.
Het fascineerde Ritzo dat hij rustig foto’s van het jongetje in de buggy kon maken, terwijl zijn beide ouders er gewoon naast stonden. Je ziet het kleine mannetje enigszins verbaasd maar vrolijk naar die gekke fotograaf kijken. “Het duurde een minuut of drie voordat zijn ouders me in de gaten hadden,” vertelt Ritzo, “Dat vond ik opmerkelijk.”
Hij bleef foto’s maken van afwezige mensen, totdat hij op een dag een meisje vastlegde dat uit haar afwezigheid ontwaakte. De foto is niet helemaal scherp, maar je ziet duidelijk dat het meisje van de ene wereld plotseling wakker schrikt in de andere wereld. Caught in the app. Sindsdien schiet Ritzo dit soort plaatjes: in Groningen, Londen en afgelopen dinsdag dus in Arnhem.
(Geen) zorgen om de post-millennial generatie
’s Avonds vertelt Ritzo de ruim 100 bezoekers van Media Villa over zijn project, maar ook over de achterliggende gedachte. Hij vindt smartphone-verslaving een serieus probleem en is daarin niet de enige.
Sherry Turkle is professor sociale wetenschappen aan MIT. Al in februari 2012 – zeg maar: toen de vierde generatie iPhone nog helemaal “de shit” was – klom zij op het TED-podium om te vertellen over de manier waarop smartphones menselijke verbindingen en communicatie beïnvloeden.
Iemand anders die zich zorgen maakt is Jean Twenge, professor psychologie aan de staatsuniversiteit van San Diego. In september van dit jaar werd er een lang artikel van haar gepubliceerd in The Atlantic. Het artikel draagt de ietwat angstaanjagende en behoorlijk suggestieve titel Have Smartphones Destroyed a Generation? Kort gezegd, krijgt de iPhone in het artikel de schuld van een compleet ongelukkige, totaal eenzame en oververmoeide generatie Z, die absoluut niet klaar is om als volwassenen door het leven te gaan.
De grap is natuurlijk dat ze dat wel doen. Voor mij in het publiek van Media Villa zit Marco. Hij werkt als associate professor aan de universiteit van Amsterdam. Marco houdt zich niet bezig met sociale wetenschappen. Ook niet met psychologie. En zelfs niet met communicatie- of informatiewetenschappen. Hij helpt zijn studenten urban planning bij het doen van onderzoek naar omgevingsgebruik en mobiliteit. Marco heeft dagelijks met generatie Z te maken en volgens hem zijn ze alles behalve onvolwassen.
“Het probleem is,” zegt Marco, “dat wij alleen kunnen extrapoleren. We zien dingen gebeuren die duiden op verslaving en we zien mensen ongelukkiger worden. De conclusie die wij dan trekken, is dat het alleen maar erger zal worden. De vraag is natuurlijk of dat ook echt zo is.”
Daar heeft Marco een punt. Toen ik onlangs een workshop over de zakelijke mogelijkheden van social media verzorgde, was er een oudere consultant die zich erg druk maakte. Terwijl een jonge consultant (vroege generatie Z – ja, ja, ze werken zelfs al…) deze nieuwe technologie probleemloos in zijn werk- en privé leven wist in te passen.
Waarschuwing
De foto’s van Ritzo vind ik fantastisch. Ik houd echt van dit soort straatfotografie. Het is niet makkelijk, maar het is echt indrukwekkend om – als fotograaf – iemand te zien ontwaken uit zijn of haar telefoon. Na het schieten van de foto’s had ik ook echt een paar leuke gesprekjes met mensen. Ze zijn zich ineens bewust van het gegeven dat ze echt even in een andere wereld waren.
Maar… Zijn we allemaal veranderd in gedachteloze telefoonzombies? Heeft de smartphone een volledige generatie gesloopt? Dat geloof ik niet. Het werk van Ritzo, de verhalen van Turkle, Twenge en Yuval Harari (een tip van een andere Marco) moeten vooral worden gezien als een waarschuwing. Er is iets aan de hand. Dat valt echt niet te ontkennen. Hoe we daar mee om moeten gaan? Bewustwording is de eerste fase in het veranderproces.
En laten we ook vooral kijken naar de manier waarop de generaties na ons met dit probleem omgaan. De generatie Z bijvoorbeeld, die hun zaken toch best goed op orde lijkt te hebben. Of het 8-jarige dochtertje (Generation Alpha) van een andere deelneemster. Het meisje vlogt, appt en Instagramt, maar als ze naar haar vader gaat laat ze zonder problemen haar telefoon bij haar moeder liggen. “Moet ie niet mee?” – “Nee joh, over een paar dagen ben ik er toch weer!?”
Uitgelichte afbeelding: Jochem Koole, licentie: CC BY
Yes, this is us! Goed verhaal. Gave fotoserie. Er zal echter meer nodig zijn I’m afraid! #theawakening
https://uploads.disquscdn.com/images/2ace8d81c5d981de96cd8ae17ddaf2f9098d2e245f66cd922c2f064f46f59871.jpg
Dankjewel. Voor je reactie en de complimenten!
Ben jij ook een telefoonzombie?
Eens met wat je zegt. De fotoserie en verhalen van Turkle en anderen zijn volgens mij vooral een “wake up call” / signalering van een probleem. Aan ons om het aan te pakken.
Iemand die daar vaak weer goede dingen over verzamelt en schrijft, is Stéphan Lam. Check vooral zijn nieuwsbrief: http://digest.voorjougelezen.nl/
Ik kan zeker wel een phonezombie zijn ja en daar ben ik me ook vaak van bewust! Op dit moment ben ik echter een laptopzombie haha. Stephan is mijn grote vriend! Dus jawel, die nieuwsbrief ken ik zeker 🙂
Precies. Volgens mij zijn we allemaal af en toe weleens een zombie, maar dat weten we ook.
Mooi dat je Stéphan’s nieuwsbrief volgt. Eén van de betere!
Well done sir, strong article and well written.
It does make me wonder about your own personal usage, story and opinion on the matter?
How do you, having shared all you do, and being so actively involved with usage and the impact of social media, be mindful of your own head constantly peering in to your phone?
Is there perhaps a modus or thought pattern (principle) that helps you shift attention from Real life to Mobile?
Thanks so much. For your reply, compliments, and questions.
I truly believe that our phones and social media are ‘only’ tools. Tools that can help us get work done and build and strengthen relationships. Real relationships with real people. Both personal and professional.
However, there are a few issues:
1) Social media are pretty advanced tools. LinkedIn can be super helpful, but you really need to wrestle through a horrible UI/UX to find the good stuff. This requires both time and focus. Things we feel we have very little of.
2) Using our phones and social media is like dancing with the devil. The devil being the companies that build our phones and developed those apps. Just look at their market cap (http://dogsofthedow.com/largest-companies-by-market-cap.htm), realise how they get their money (by serving ads to people that spend time on their platforms), and do the math.
I guess my advise would be pretty similar to that of Ritzo. Use your phones, but use them in a mindful and modest manner.
Jammer dat Ritzo niet verwees naar het project van Antoje Geiger. Dit was in 2015 iets wat erg veel aandacht kreeg (en terecht): http://antoinegeiger.com/filter/photo/SUR-FAKE
Ik vond de presentatie op een gegeven moment iets teveel over de kwaliteit van de foto’s en het onderwerp gaan. Beide een kwestie van smaak; maar het merendeel van de zaal vond ze klaarblijkelijk goed.
Na 5 foto’s had Ritzo z’n punt eigenlijk wel gemaakt vond ik. Er had daarna eerder meer op de inhoud ingegaan kunnen worden.
In juni van dit jaar heeft de universiteit van Texas onderzoek gedaan naar het gedrag van mensen, als hun telefoon in hun nabijheid is; dus in broek-/jaszak, op tafel en ergens anders in de ruimte. Best interessante resultaten: http://www.telegraph.co.uk/technology/2017/06/27/just-looking-smartphone-makes-less-intelligent-study-finds/
Tenslotte vond ik de metafoor van Ritzo het meest toepasselijk: het is als water. Gegeven dat een smartphone er altijd is hoeft niet te betekenen dat je het 24/7 gebruikt. Gebruik je gezonde verstand qua gebruik zou ik zeggen. Als die zogenaamde ‘hulpjes’ om gebruik in toom te houden is bestrijden van de symptomen, niet de oorzaak; naar mijn mening.
Dank voor je reactie en de verwijzingen daarin. Interessant materiaal, wat ik zeker ga bekijken en lezen.
Eens met wat je zegt. Met symptoombestrijding schiet je weinig op. Ik denk alleen wel dat veel mensen de oorzaak van hun problemen nog niet als de oorzaak zijn. Als je begrijpt wat ik bedoel.
En ook de manier waarop we verslaafd worden gemaakt, maakt het niet gemakkelijk om die “waterslang” niet aan onze mond te zetten.
Kortom, genoeg werk te doen de komende periode.
Smartphone wakkert autisme en afsluiting van de mens aan. It’s a drug. De opium van het volk.
Iets met een moderne variant op “brood & spelen” misschien?
De conclusie klopt denk ik wel. De vraag is: Wat gaan we ermee doen?