Het kost je ongeveer 2 minuten om dit artikel te lezen

Er is iets goed mis met Lacie Pound. Ze is namelijk overdreven aardig. De hele dag door. Tegen iedereen. Met een geforceerde nep glimlach huppelt ze over straat, bestelt ze haar latte en facetimet ze met vriendinnen.

Aardig zijn moet, want elke interactie die Lacie met iemand heeft, wordt na afloop door de ander beoordeeld. En elke beoordeling telt mee voor de door haar zo fel begeerde 5 star rating, waarmee ze allerlei perks voor zichzelf verdient. Fake it till you make it, dus.

Gelukkig bestaat Lacie niet echt. Ze is bedacht door Charlie Brooker de scriptschrijver van Nosedive, aflevering 1 van het derde Black Mirror-seizoen. “Everyone is a little bit tightened and false,” zegt Brooker, “Because everyone is terrified of being marked down. (…) So, it’s basically the world we live in (today).”

Beoordelen maar…

Ik snap Brooker wel. Het beoordelen van producten en diensten is heel gewoon:

– “Hoe blij bent u met het espressoapparaat dat u bij ons kocht?”

– “Hoe was uw vlucht met onze maatschappij?”

– “Hoe beoordeelt u onze nieuwsbrief?”

Maar steeds vaker moeten ook de mensen die ons een dienst hebben verleend, eraan geloven:

– “Hoe beoordeelt u onze servicemedewerker?”

– “Wat vindt u van deze taxichauffeur?”

– “Of de gastvrouw van het door u gehuurde appartement?”

Na een transactie wordt je gevraagd om een beoordeling te geven. Vanuit een app of e-mailtje selecteer je razendsnel een aantal hele of halve sterretjes. Je drukt op een smiley, schrijft eventueel een paar regels commentaar en verzendt je beoordeling. Zo simpel is het.

Als we een product of dienst geleverd krijgen, is het niet zo vreemd dat de leverancier (of tussenpartij) wil weten of we hierover tevreden zijn. Je zou het zelfs service kunnen noemen.

In Nosedive worden echter niet alleen transacties beoordeeld (zoals de caffè latte die Lacie bestelt), maar ook interacties. Zo krijgt Lacie een negatieve beoordeling, als ze per ongeluk tegen iemand aanloopt op straat. En ook het ietwat verhitte gesprekje met een medewerker van een busbedrijf kost haar punten.

Dit soort ‘real life ratings’ kennen wij gelukkig nog niet. Althans, niet in de fysieke wereld. Online, op social media, worden interacties volop beoordeeld. De duimpjes, hartjes en smileys vliegen je er letterlijk om de oren.

We beoordelen niet alleen, we veroordelen ook steeds vaker. We vinden dan niet alleen iets van het bericht dat iemand heeft geplaatst, maar verbinden daar ook consequenties aan. We gaan het ineens hebben over ‘wij’ en ‘zij’, verbreken digitale vriendschappen of doen allerlei andere gekke dingen. Met dat veroordelen moeten we voorzichtig zijn, vind ik.

Verpakking vs. inhoud

Als ik praat over het vakgebied waarin ik veel werk, zeg ik altijd: “Communicatie en marketing zijn gespecialiseerd in de verpakking, maar de inhoud moet ergens anders vandaan komen.” En zo is het eigenlijk met alle communicatie-uitingen; ze zijn het zichtbare resultaat van een onzichtbaar proces. Er zit dus vaak veel meer achter een berichtje op social media dan je in eerste instantie ziet. Dat kan trots zijn, maar ook verdriet, schaamte of boosheid.

Tuurlijk. Het is lastig om geen oordeel te vellen over hetgeen je ziet. Sterker nog; het is een beetje het idee achter social media en de reactiemogelijkheid die populaire platformen je bieden. Misschien is het soms alleen verstandig om iets langer over een reactie na te denken, iets te negeren of ergens je mond over te houden. Hoe je ook (niet) reageert, bedenk je dat mensen soms fouten maken.

Of, zoals Bernadette Jiwa het onlangs zei toen ze te gast was in de Six Pixels of Separation podcast: “Humans are flawed.” Mensen maken nu eenmaal fouten. Dat is wat ons mens maakt en onderscheidt van robots. “No amount of data can safe you from the fact that you’re human.” Laten we alsjeblieft mensen blijven en niet veranderen in robotachtige Lacie Pounds die de hele dag bang zijn om per ongeluk verkeerde dingen te doen of te zeggen…

Uitgelichte afbeelding: Jochem Koole, licentie: CC BY