Het is een doordeweekse ochtend halverwege april. De dag is fris begonnen, maar de lentezon doet flink haar best om de temperatuur naar een aangename hoogte te stuwen. Het is overduidelijk voorjaar. “Jas uit,” roept mijn 2-jarige dochter. Ik vind het prima. Voor de zoveelste dag op rij zijn we even in de speeltuin. Onze minister-president zou het “het nieuwe normaal” noemen. Ik vind dat totale onzin. Er is helemaal niets normaal aan deze situatie. En iedereen die nu al over een nieuwe normaal spreekt, is daar volgens mij veel en veel te vroeg mee.
The Great Lockdown
Eind februari dook het nieuwe coronavirus op in Nederland. Op 6 maart overleed de eerste patiënt. Een week later nam de overheid allerlei maatregelen om de verspreiding van het virus te beperken. In veel landen waren toen al maatregelen getroffen. Andere landen zouden snel volgen. Sindsdien zitten we met z’n allen – en dan bedoel ik dus ook echt: met z’n allen – in een ongekende situatie: The Great Lockdown. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de VN-organisatie die na de Tweede Wereldoorlog werd opgericht om financiële crises te bestrijden, verwacht dat deze lockdown zal leiden tot “the worst economic downturn since the Great Depression.” Een economische neergang dus, waarin we met z’n allen veel minder geld uitgeven.
En als iedereen minder geld uitgeeft, dan kom je vanzelf in een recessie terecht. Dat zegt ook marketingprofessor Mark Ritson. Op woensdagmiddag spendeer ik 3 uur van mijn leven aan een virtuele conferentie met de titel We Won’t Stop Talking. Vanuit hun huis- of werkkamers spreken 8 experts een kleine 2.000 mensen toe. Die mensen zitten – net als ik – in hun eigen huis achter hun eigen computer. De 8 experts zijn begenadigde sprekers, waar je normaal gesproken flink voor in de buidel mag tasten. Moderator Edie Lush doet fantastisch werk. Toch voelt het allemaal niet als een conferentie. Eerder alsof ik een soort voyeur ben die mag meekijken naar een paar Skype-gesprekken. Als dit het nieuwe normaal voor de conferentiewereld is, verwacht ik niet dat organisatoren nog veel geld zullen verdienen.
Gelukkig is het allemaal niet normaal. “We zitten in een lockdown,” zegt Ritson, “Dat is een feit. Hoe lang die gaat duren, weten we niet. Dan volgt een recessie. Ook dat is een feit. En ook daarvan weten we niet hoe lang deze gaat duren. Of hoe heftig deze gaat zijn. De geruststellende gedachte is dat ze allebei ook weer voorbij gaan: de lockdown, maar ook de recessie.”
Andere wereld? Dacht het niet…
Hoe ziet de wereld eruit als de lockdown straks voorbij is? Of als de recessie over een paar maanden / jaren weer achter de rug is? “Waarschijnlijk niet heel anders,” zegt Ritson. Hij haalt Bill Bernbach aan, de man die aan de wieg stond van het wereldwijde reclamebureau DDB. Volgens Bernbach had de mens miljoenen jaren nodig om zijn instincten te ontwikkelen en zal het nog miljoenen jaren duren voordat die instincten veranderen. In plaats van kijken naar wat er verandert, is het slimmer om te kijken naar wat er allemaal niet verandert: de motivatie om te overleven, bewonderd te worden, succesvol te zijn, lief te hebben en voor naasten te zorgen. Klinkt als de Piramide van Maslow.
Ook de Nederlander Thimon de Jong verwacht na de crisis geen compleet nieuwe wereld. De Jong is oprichter van de denktank Whetston en gespecialiseerd in toekomstig menselijk gedrag, maatschappelijke verandering en organisatiestrategie. “Mensen hebben de neiging om de door hen gewenste toekomst te projecteren op het post-coronatijdperk,” zegt hij, “Mensen die dol zijn op technologie geloven dat we straks alleen nog maar online contact met elkaar zullen hebben. Mensen die bezorgd zijn over het klimaat verwachten dat we straks nooit meer in de file zullen gaan staan.”
“Onzin,” zegt Mark Ritson dan ook over alle opiniestukken waarin iemand beweert dat het coronavirus “X” voor altijd zal veranderen. “It ain’t gonna happen.” Dit is niet het nieuwe normaal. Wat het nieuwe normaal wordt en hoe dit eruit komt te zien, weten we nog helemaal niet. Verschrikkelijk irritant. Althans, dat vind ik. Ik ben best wel een control freak. Het liefst weet ik precies wat er gaat gebeuren, maar dat kan natuurlijk helemaal niet. Nooit. En dus ook nu niet.
Dolle achtbaanrit
Wat het nieuwe normaal wordt, weten we nog niet. “We zitten op dit moment met z’n allen in een achtbaan,” zegt corporate antropoloog Jitske Kramer. Het is vrijdagmiddag en ik kijk het derde Thuiswerkseminar van DenkProducties terug. Hier snappen ze hoe je een online conferentie organiseert. Er is een theater afgehuurd, er wordt vanuit verschillende hoeken gefilmd en het verhaal is opgeknipt in 3 stukken van 15 minuten. Tussendoor is er tijd voor interactie met het publiek. Via de chat. Want ook nu kijken er weer zo’n 2.000 mensen vanuit hun eigen huis mee.
Volgens Kramer bevinden we ons door de huidige crisis in een cultuurshock. Een beetje vergelijkbaar met de schok die je ervaart als je voor de allereerste keer op vakantie gaat naar – laten we zeggen – Afrika. Een omslagpunt zorgt ervoor dat je in beweging komt. Je boekt de reis. Of besluit om de curve te flattenen – zoals we in Nederland in maart besloten. Dan wordt het allemaal best spannend, maar wel op een leuke manier. Je hebt zin (een relatief begrip) in de toekomst en veel energie. Na deze aanloopfase, volgt de honeymoon. Een fase waarin de euforie piekt. We zien vooral voordelen en vinden de nieuwe situatie eigenlijk veel beter dan de oude situatie. Geen files meer, tijd voor onze kinderen, lekker efficiënt werken. Totdat de boel omslaat.
Ineens is de nieuwe situatie niet zo leuk meer. We zijn doodmoe van alle Zoom-calls, missen de gezelligheid van de kroeg en worden verdrietig als we nadenken over een toekomstige situatie die misschien wel nooit meer zal zijn als vroeger. De eerste cultuurshock. En dan passen we ons aan. In eerste instantie doen we een aantal basisaanpassingen. Het wordt allemaal weer wat draaglijker. Helaas volgt er nog een klap: de tweede cultuurshock. Deze schok leidt ertoe dat we dingen niet alleen in de basis, maar ook echt in de essentie aanpassen. We vragen ons af wat bepaalde zaken nu echt betekenen. Volgens Kramer kunnen hier wezenlijke transformaties plaats gaan vinden.
Maar we zijn er nog niet. Er volgt nog een laatste schok. Als we vol verwachting terugkeren naar de oude situatie, zijn er ook allerlei zaken die we liever niet meer terug willen in onze levens. Uren in de file staan bijvoorbeeld. Of ellenlange vergaderingen die nergens over lijken te gaan. Pas als we door de terugkeerfase heen zijn, is de dolle achtbaanrit voorbij. En als we uitstappen, dan zijn we aangekomen in het nieuwe normaal.
En… Door!
Twee dingen uit Kramer’s verhaal sprongen eruit voor mij. Allereerst kent de cultuurshock een flinke doorlooptijd. De achtbaanrit duurt in ieder geval een paar maanden. Mogelijk ben je er nog langer mee bezig. Ten tweede beleeft iedereen de rit op zijn of haar eigen manier. En in zijn of haar eigen tempo. De een zal sneller door een bepaalde fase heen gaan dan een ander.
Als ondernemer heb ik de afgelopen maanden hard gewerkt aan een nieuwe propositie. Dat deed ik niet alleen, maar samen met Stéphan Lam, online strateeg en schrijver van het boek ‘Medewerkers als Online Ambassadeurs’. Met People Centered Growth helpen Stéphan en ik organisaties om groei te realiseren door mensen centraal te stellen. We hebben 20 jaar aan praktijkervaring en best practices voor je gebundeld in een unieke aanpak, waarmee we People Centered Growth in 5 fases de nieuwe norm maken.
Is dit het moment voor jouw organisatie om daar nu in te investeren? Mark Ritson zou zeggen van wel. Ik denk dat het afhangt van de fase waarin jij, je organisatie en je doelgroepen zich bevinden. Begin april vroeg ik een aantal mensen wat de impact van de COVID-19-maatregelen op hun organisatie was. De antwoorden verrasten me. In positieve zin. Voor het grootste gedeelte (45,71%) was het thuiswerken, maar verder business as usual. Ongeveer een derde (31,43%) gaf aan dat de organisatie was wakker geschud. Dat dingen anders moesten worden georganiseerd en dat men bereid leek te zijn om daarin te investeren. Een minderheid (11,43%) gaf aan dat alles was stil komen te vallen, dat mensen waren lam geslagen en dat men even niet meer wist hoe het verder moest.
Ik hoop van harte dat deze mensen inmiddels over hun eerste cultuurshock heen zijn. De lockdown is een feit. Net als de recessie. Maar dit is niet het nieuwe normaal. Dit is een cultuurshock waar we met z’n allen doorheen moeten. We hebben geen keuze. We moeten door!
